همه‌ی ما می‌دانیم که والدین نقش مهمی در مدیریت رسانه فرزندان و حفظ سلامت روان آنها دارند و با توجه به اینکه استفاده از رسانهها و شبکههای اجتماعی همواره در حال گسترش است ضروری است که والدین از تأثیرات مثبت و منفی این ابزارها آگاهی کامل داشته و راهکارهایی را برای مدیریت استفاده از آنها و ارتقای سلامت روان فرزندان خود اتخاذ نمایند در ادامه به ذکر اهمیت نقش والدین و 5 راهکار اساسی در این زمینه می‌پردازیم:
1. ایجاد یک محیط خانگی سالم
والدین میتوانند برای ایجاد یک محیط خانگی سالم و حفظ سلامت روان فرزندان خود، هنگام استفاده از رسانهها قوانین و محدودیت‌های مناسبی را مشخص کنند که با سن و نیازهای فرزندان هماهنگ بوده و به تدریج با بزرگتر شدن آنها تغییر پذیر باشند تا فرزندان در کنار استفاده مفید و کارامد احساس امنیت کرده و در محیطی امن و مطمئن بزرگ شوند از جمله این مقررات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعیین زمانهای مشخص برای استفاده از رسانهها: این کار از اعتیاد رسانه‌ای در کودک پیشگیری کرده و کمک میکند تعادل بین استفاده از رسانهها و سایر فعالیت‌ها را یاد بگیرند.
- محدود کردن دسترسی به محتوای نامناسب: والدین باید موضوعاتی که فرزندانشان دنبال می‌کنند را کنترل کرده و دسترسی به محتوای نامناسب را محدود کنند.
- فضای عاری از رسانه: والدین باید فضایی را در خانه مشخص کنند (مانند اتاق خواب) که عاری از رسانه باشد این کار باعث مدیریت رسانه فرزندان شده و فرصت می‌دهد فعالیتهای دیگری را تجربه کنند.
- الگوی رفتاری مناسب: والدین باید خودشان هم در استفاده از رسانهها تعادل را رعایت کنند و الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشند.
- تقویت اعتماد به نفس: والدین باید اعتماد به نفس فرزندان خود را تقویت کنند تا تحت تأثیر فشارهای ناشی از رسانهها و مقایسه خود با دیگران قرار نگیرند.
- مشاوره در صورت نیاز: در صورتی که والدین نگران سلامت روان فرزندان خود هستند، میتوانند از متخصصان سلامت روان و مشاوران این حوزه کمک بگیرند.
2. ایجاد تعادل در استفاده از رسانه
ایجاد تعادل یعنی چگونه از رسانه ها درست و به اندازه استفاده کنیم که آسیب‌های آن به حداقل و بهره‌وری ما به حداکثر برسد به عبارت دیگر استفاده از منابع رسانه‌ای از جمله: شبکه های اجتماعی، رسانههای صوتی و تصویری و غیره باید با توجه به زمان، هزینه ها، ارزش ها و غیره درست استفاده شوند تا مطابق با چارچوب‌های اجتماعی باشد؛ همانطور که در رژیم غذایی برخی چیزها را به هیچ عنوان نباید خورد در بحث رسانه هم، برخی از بازیهای رایانه‌ای، فیلم و انیمیشن‌ها ممنوع است و ممکن است سلامت روان نوجوان را به خطر بیندازد.
در واقع فرزندان ما باید درباره‌ی رسانه اطلاعات لازم را داشته باشند و بدانند که هر چیز چه عملکردی داشته و برای آنها چه فایده یا ضرری دارد؛ زیرا هر محتوایی که از رسانه دریافت کنند غذای روح آنها است؛ بنابراین میتوانند محتویات سالم دریافت کرده و به انسان بهتری تبدیل شوند یا با نگاه و درک مطالب نامناسب تاثیرات بد را بپذیرند در این مواقع خانواده باید حاکم رسانه باشد و نگذارد که رسانهها زندگی آنها را مدیریت کند.
در صورتی که کودک شما دیر شروع به حرف زدن می کند بهتر است به صفحه زیر مراجعه کنید تا آموزش های لازم در جهت زودتر زبان باز کردن کودک را بخوانید :
دلایل دیر حرف زدن کودک و راهکارهای آن
3. تشویق به فعالیتهای جایگزین
به جای استفاده مداوم از رسانه باید کودک را به دیگر فعالیت‌ها تشویق کرد به عبارتی رسانه و خانواده باید کاملاً هماهنگ بوده و هر کدام نقش خود را در تربیت صحیح کودک ایفا کنند؛ در ادامه به فعالیتهای مفیدی که می‌توان به فرزندان پیشنهاد داد می‌پردازیم:
- فعالیتهای ورزشی: کودک را به ورزش و فعالیتهای بدنی تشویق کنید این فعالیت‌ها به سلامت جسمی و روحی کودک کمک می‌کنند.
- فعالیتهای هنری: فرزندان خود را به نقاشی، موسیقی و سایر فعالیتهای هنری علاقمند کنید تا خلاقیت او را شکوفا کنید.
- مطالعه کتاب: مدیریت رسانه فرزندان و تشویق آنها به کتاب خواندن باعث تقویت قوه تخیل و افزایش دانش کودک میشود.
- بازیهای گروهی: تشویق کودکان به بازی با دوستان و شرکت در فعالیتهای گروهی باعث تقویت مهارت‌های اجتماعی آنها میشود.
- بازیهای فکری و رومیزی: معرفی بازیهای رومیزی، فکری، پازل و دیگر فعالیت‌هایی که نیاز به تفکر و استراتژی دارند.
- فعالیتهای اجتماعی: تشویق به شرکت در فعالیتهای اجتماعی مانند اردوهای گروهی، بازی با دوستان و فعالیتهای داوطلبانه.
4. برقراری ارتباط موثر و حمایت عاطفی
فراموش نکنید که تبدیل خانه به یک محیط سالم به تنهایی کافی نیست والدین باید به حرف‌های فرزندان خود با دقت گوش کرده و احساسات آنها را درک کنند در واقع باید به آنها یاد دهند که در مورد احساسات خود صحبت کنند و آنها را ابراز کنند؛ همچنین برای ارتباط مؤثرتر و مدیریت رسانه فرزندان رعایت موارد زیر الزامی است:
- حمایت عاطفی: والدین باید در مواقع ناراحتی و نگرانی از فرزندان خود حمایت عاطفی کرده، آنها را درک کنند و در محیطی امن و حمایت‌کننده پرورش دهند تا بتوانند احساسات خود را آزادانه بیان کنند و از دفاع شما مطمئن باشند.
- وقت با کیفیت: تایمی مناسب و مفید را به فرزندان و انجام فعالیتهای مشترک اختصاص دهید این کار میتواند به تقویت روابط خانوادگی و افزایش احساس امنیت عاطفی در کودکان کمک کند.
- گوش دادن فعال: به جای کنترل موبایل کودک به طور مستقیم، بدون قضاوت و با همدلی به حرف‌های فرزندان خود با دقت گوش دهید این کار باعث میشود احساس کنند شنیده می‌شوند و با شما راحت‌تر در مورد مسائل مختلف صحبت می‌کنند.
- ابراز محبت و توجه: فرزندان خود را در آغوش گرفته و با آنها بازی کنید؛ به آنها نشان دهید که دوستشان دارید.
- آموزش مهارت‌های مدیریت احساسات: به فرزندان خود کمک کنید که بدانند چگونه خشم، ناراحتی و سایر احساسات خود را به درستی و بدون تنش بیان کنند.
- آموزش مهارت‌های حل مسئله: به فرزندان خود یاد دهید که چگونه مشکلات خود را شناسایی و حل کنند این مهارت به آنها کمک میکند تا در مواجهه با چالش‌های زندگی، اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.
- بحث و تبادل نظر: با کودک و نوجوان خود در مورد محتوای رسانهها، از جمله اخبار، برنامه‌های تلویزیونی، بازیهای ویدئویی و شبکههای اجتماعی، گفتگو کرده و در مورد تأثیرات مثبت و منفی آنها صحبت کنید این کار باعث میشود تا دیدگاه انتقادی نسبت به محتوای رسانهها پیدا کنند.
- پذیرش تفاوت‌ها: فراموش نکنید که هر کدام از کودکان منحصر به فرد هستند و نیازهای خاص خود را دارند والدین باید تفاوت‌های فردی فرزندان خود را بپذیرند و به آنها احترام بگذارند.
- ارتباط مداوم: با فرزندان خود ارتباط مداوم و دوستانه داشته باشید و به آنها نشان دهید که همیشه در کنارشان هستید.
در صورتی که کودک شما حرف گوش نمیدهد یا پرخاشگری می کند بهتر از مقاله زیر را در جهت آموزش نظم بدون را مطالعه نمایید :
روش آموزش نظم به کودک بدون تنبیه
5. آموزش مهارت‌های سواد رسانه‌ای
یکی دیگر از راه‌های مدیریت رسانه فرزندان این است که به آنها آموزش دهید که چگونه محتوای رسانهها را نقد و بررسی کنند، اطلاعات نادرست را تشخیص داده و از منابع معتبر استفاده کنند؛ این کار کمک میکند تا با اطلاعات غلط و آسیب‌زا در فضای مجازی مواجه نشوند؛ در واقع والدین با آموزش سواد رسانه‌ای به فرزندان خود، به آنها یاد می‌دهند تا رسانهها را به درستی درک و مدیریت کنند و از تأثیرات منفی آنها بر سلامت روانشان محافظت کنند. این امر شامل آموزش تفکر انتقادی، تشخیص محتوای نامناسب، مدیریت زمان استفاده از رسانه و ارتقای سلامت دیجیتال است؛ در ادامه راهکارهای عملی برای سواد رسانه‌ای والدین را توضیح می‌دهیم:
- آموزش تفکر انتقادی: به فرزندان خود یاد دهید که در مورد محتوای رسانهها سؤال کنند، منابع مختلف را بررسی کنند و به صحت و اعتبار اطلاعات توجه کنند این کار به آنها کمک میکند تا به جای پذیرش کورکورانه، محتوا را تحلیل و ارزیابی کنند.
- تشخیص محتوای نامناسب: والدین باید به فکر سلامت روان نوجوان بوده و به فرزندان خود کمک کنند تا محتوای نامناسب مانند خشونت، تبعیض و اطلاعات نادرست را تشخیص دهند؛ همچنین آموزش در مورد خطرات فضای مجازی و سوء استفاده از اطلاعات نیز ضروری است.
- تعیین تایمی مشخص برای استفاده از رسانه: تعیین محدودیت زمانی برای استفاده از رسانهها و آموزش مدیریت زمان به فرزندان، از اعتیاد رسانه‌ای در کودک جلوگیری کرده و به آنها کمک میکند تا تعادل سالم‌تری در زندگی خود برقرار کنند.
- ارتقای سلامت دیجیتال: والدین باید به کودکان آموزش دهند که چگونه از دستگاه‌های دیجیتال به روشی سالم و ایمن استفاده کنند به عبارتی آنها را از خطرات آسیب‌های چشمی، مشکلات اسکلتی و عضلانی و اختلالات خواب ناشی از استفاده بیش از حد از رسانهها آگاه کنند.
- همراهی و تعامل: والدین باید برای تعامل با فرزندان خود در دنیای رسانهها حضور داشته و شرکت کنند این به معنی تماشای برنامه‌ها و بازیهای آنها، بحث در مورد محتوا و ایجاد فضایی امن برای گفتگو می‌باشد.
- استفاده از ابزارهای آموزشی: استفاده از بازیهای تعاملی و ابزارهای آموزشی که مفاهیم سواد رسانه‌ای را آموزش می‌دهند میتواند برای کودکان جذاب بوده و در مدیریت رسانه فرزندان مؤثر باشد.
۵ چالش رایج والدین در مدیریت رسانهها و راه‌حل‌های مؤثر
| چالش‌های اصلی در مدیریت رسانهها | راه‌حل‌های پیشنهادی | منابع مفید |
|---|---|---|
| 1. محدود کردن زمان استفاده از رسانهها | استفاده از نرم‌افزارهای کنترل و زمان‌بندی، ایجاد توافق‌نامه‌های خانوادگی برای زمان استفاده از رسانهها | - نرم‌افزار “کیدز لایف” برای مدیریت زمان استفاده از موبایل و تبلت - نرم‌افزار "قفل کودک" برای مدیریت اپلیکیشن‌ها |
| 2. تأثیرات منفی رسانهها بر سلامت روان فرزند | ایجاد تعادل در استفاده از رسانهها، ترویج فعالیتهای خارج از فضای دیجیتال، آموزش سواد رسانه‌ای | - مؤسسه‌های روان‌شناسی آنلاین مانند "نیکا" که مشاوره‌های روان‌شناسی ارائه می‌دهند - پلتفرم‌های آموزشی مانند "کلاسینو" برای یادگیری سواد رسانه‌ای |
| 3. حفظ حریم خصوصی در فضای آنلاین | آموزش به فرزند برای استفاده از تنظیمات حریم خصوصی، کنترل دسترسی‌ها و جلوگیری از ارتباط با غریبه‌ها | سرویس‌های فیلترگذاری و VPN ایرانی مانند "وی‌پی‌ان پارس" برای جلوگیری از دسترسی به محتواهای غیرمجاز |
| 4. نظارت بر محتوای مصرفی (ویدیوها، بازیها، شبکههای اجتماعی) | بررسی محتوا قبل از اجازه دادن به فرزند برای استفاده، تنظیم محدودیت‌های سنی برای اپلیکیشن‌ها و بازیها | - نرم‌افزار “کیدز لایف” برای فیلتر محتوا - پلتفرم‌های رسانه‌ای ایرانی مثل "آپارات" که محتوای مناسب سنین مختلف را ارائه می‌دهند |
| 5. چالش ایجاد تعامل واقعی به‌جای ارتباط دیجیتال | ترویج فعالیتهای خانوادگی بدون دستگاه، بازیهای رومیزی، ورزش‌های گروهی | کتابخانه‌های دیجیتال ایرانی که محتواهای بدون رسانه و فعالیتهای جایگزین را پیشنهاد می‌دهند |
| 6. جلوگیری از اعتیاد به رسانهها | ایجاد زمانهای مشخص برای استفاده از رسانهها، استفاده از تکنیک‌های مدیریت زمان | برنامه‌های مدیریت زمان موبایل مانند "Digital Wellbeing" که توسط برخی اپراتورهای ایرانی ارائه میشود |
سخن پایانی
همانطور که گفتیم اگر به فکر فرزندان خود هستید و می‌خواهید در دنیای مرموز رسانهها از خطر در امان باشند باید اولین قدم خودتان الگو باشید کمتر سرگرم موبایل و تبلت بوده و زمانهای غذا خوردن، بازیهای خانوادگی و.. را بدون تکنولوژی تعیین کنید؛ همچنین بدون سرزنش با فرزندان درباره‌ی خطرات فضای مجازی صحبت کنید و شنونده باشید در واقع اگر می‌خواهید در مدیریت رسانه فرزندان خود موفق باشید بهتر است مواظب باشید، نه کنترل‌گر از ابزارهای کنترل والدین استفاده کنید، اما هدف اصلی شما آموزش انتخاب‌های خوب به بچه‌ها باشد؛ فرزندان خود را به بازی بیرون، ورزش، کتاب خواندن یا کارهای دستی تشویق کرده تا همیشه سرگرم رسانهها نباشند این کارها کمک میکند کودکان و نوجوانان هم از رسانهها استفاده سالمی داشته باشند و هم از نظر روانی قوی و شاد بمانند.
بدون دیدگاه