فشارهاي ناشي از نگهداري از فرزندان، مسئوليت هاي شغلي، نگراني هاي مالي و کمبود زمان براي رسيدگي به خود، همگي از عوامل افزايش دهنده استرس در والدين هستند. به همین خاطر انجام تمرين هاي آرام سازي مانند مدتيشن و يوگا، ورزش هاي سبک و اختصاص دادن زماني کوتاه در طول روز براي استراحت و تفريح فردي، تاثير مستقيمي بر کاهش استرس آنها دارند. برنامه ريزي منظم و تقسيم وظايف بين اعضاي خانواده نيز از فشارهاي روزانه می کاهد و احساس کنترل بيشتري در والدين ايجاد می کند.
استرس در والدين چيست و چگونه بروز مي کند؟
استرس والدين بر سلامت روان، عملکرد روزانه و روابط خانوادگي تاثير زیادی می گذارد. اين نوع استرس نتيجه ترکيب چند عامل است؛ از جمله فشارهاي اقتصادي، مسئوليت هاي متعدد مراقبتي، نگراني درباره تربيت فرزندان، کمبود زمان براي رسيدگي به خود و گاهي تعارض هاي زناشويي يا مشکلات ارتباطي با فرزندان.
استرس والدين هم در سطح رواني و هم در سطح جسمي بروز مي کند. از نظر رواني، خود را به صورت بي قراري، خستگي ذهني، اضطراب، کاهش تمرکز و احساس ناتواني نشان می دهد. در سطح جسماني نيز ممکن است با علائمي مانند سردرد، اختلال خواب، تنش عضلاني يا احساس خستگي مزمن همراه باشد. باید در نظر داشت که شناخت عامل استرس در والدين گام اول براي مديريت آن است.
در صورت شدت يافتن استرس يا تاثير منفي آن بر عملکرد خانواده، مشاوره با روانشناس يا متخصص خانواده مسير موثري براي يادگيري شيوه هاي علمي مقابله با استرس و بهبود روابط خانوادگي خواهد بود.
انواع استرس والدین مرتبط با فرزند و نقش حمایت حرفه‌ای
استرس در والدین معمولاً ناشی از نگرانی‌ها و انتظارات مختلف نسبت به کودکان است و از ابعاد متعددی بروز پیدا می کند.
استرس مرتبط با تربیت و رشد کودکان
والدین اغلب نگران رشد صحیح فرزندان خود هستند. این نگرانی‌ها شامل انتخاب مدرسه مناسب، فعالیت‌های آموزشی و تفریحی مناسب، ارائه حمایت و راهنمایی درست و ایجاد محیطی امن و پرمحبت است. انتظارات بالای والدین و دغدغه‌های روزمره در این زمینه‌ها به فشار روانی و استرس قابل توجهی منجر می شود.
استرس مالی و اقتصادی
مسئولیت‌های مالی یکی دیگر از منابع مهم استرس در والدین است. برنامه‌ریزی و مدیریت منابع برای تأمین نیازهای روزمره خانواده، هزینه‌های آموزشی، تفریحی و درمانی به نوبه خود، فشار زیادی بر والدین وارد نموده و سطح اضطراب آنها را افزایش می دهد.
استرس مرتبط با روابط خانوادگی
نظارت بر فرزندان، تقسیم وظایف خانگی، تفاوت‌های فرهنگی یا مذهبی و حتی تعارض‌های زناشویی، بار روانی والدین را افزایش می دهد و بر کیفیت ارتباط آنها با فرزند و همسر اثر می گذارد.
این دسته‌بندی‌ها نشان می‌دهد که استرس والدین از جنبه‌های مختلف زندگی ناشی می شود و تأثیرات عمیقی بر سلامت روان و کیفیت زندگی خانواده دارد.
در صورتی که بفکر ارتقا رابطه خود با فرزندتان هستید می توانید مقاله گروه درمانی والدین با مدل CPRT را مطالعه نمایید.
نقش پررنگ استرس والدین در شکل گیری استرس کودکان
والدین نخستين و تاثيرگذارترين الگوهاي زندگي هر کودک هستند. کودک از بدو تولد ارتباط عاطفي عميقي با والدين برقرار مي کند و به همين دليل، حالات هيجاني و رواني آنان را به سرعت دريافت و جذب مي کند. تحقيقات روانشناختي نشان مي دهد که استرس والدين نه تنها بر سلامت رواني خود آن ها تاثير مي گذارد، بلکه به طور مستقيم و غير مستقيم الگوهاي فکري، هيجاني و رفتاري کودک را نيز تحت تاثير قرار مي دهد.
زماني که والدين در مواجهه با چالش هاي زندگي دچار اضطراب، نگراني يا عصبانيت مکرر هستند، کودک اين واکنش ها را مشاهده و از آن ها الگوبرداري مي کند. او با دريافت اين پيام هاي هيجاني ياد مي گيرد که دنيا مکان ناامن، غيرقابل پيش بيني و تهديد کننده است. در نتيجه، سطح اضطراب دروني او افزايش یافته و احساس امنيت هيجاني اش کاهش پيدا مي کند.
استرس در والدين بر شکل گيري سبک دلبستگي کودک تاثير دارد. والديني که به دليل فشارهاي رواني قادر به ارائه ارتباط عاطفي گرم، حمايتگر و پاسخگو نيستند، ناخواسته باعث ايجاد دلبستگي ناايمن در کودک مي شوند. اين نوع دلبستگي در سال هاي بعد خطر ابتلا به مشکلات رواني مانند اضطراب اجتماعي، افسردگي، وسواس و کاهش اعتماد به نفس را افزايش مي دهد.
تاثیر استرس والدین بر رشد مهارت های اجتماعی و دوست یابی کودکان
کودکانی که در محیط های پرتنش و همراه با اضطراب والدین بزرگ می شوند، اغلب در برقراری ارتباط با دیگران و ایجاد دوستی های پایدار با مشکل مواجه می شوند. این کودکان به دلیل مشاهده نگرانی و واکنش های پرتنش والدین، محیط اطراف خود را ناامن و غیرقابل اعتماد تلقی می کنند. در نتیجه، آن ها در تعاملات اجتماعی خود احتیاط بیش از حد نشان داده و از ترس قضاوت یا طرد شدن، کمتر وارد ارتباط با همسالان می شوند. همین موضوع باعث می شود:
- اعتمادبه نفس اجتماعی آن ها کاهش یابد
- نقشفعالی در روابط دوستانه نداشته باشند
- توانابراز احساسات و حل تعارض در آن ها ضعیف باشد
- توسطهمسالان کمتر پذیرفته شوند یا حتی طرد شوند
به همین دلیل، توجه به کاهش استرس والدین نقش اساسی در رشد سالم اجتماعی کودک دارد. والدینی که هیجان های خود را بهتر مدیریت می کنند،آرامش بیشتری در خانه ایجاد کرده و الگوی مناسبی برای فرزند خود در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی خواهند بود.
استرس در والدین و آنچه که باید بدانند
بسیاری از والدین تصور می‌کنند اگر احساسات منفی خود را پنهان کنند، کودک متوجه نمی‌شود اما واقعیت این است که کودکان بسیار حساس هستند و نشانه‌های اضطراب، نگرانی و تنش را در والدین خود به سرعت درک می‌کنند.
زمانی که والدین با ترس‌ها و استرس‌های خود روبه‌رو نمی‌شوند، ناخواسته آن را به فرزندان منتقل می‌کنند. اضطراب درمان‌نشده والدین، فضای خانه را متشنج نموده و احساس امنیت روانی را از کودک می گیرد. والدینی که تحت فشار روانی شدید هستند، کمتر متوجه علائم استرس در فرزند خود می‌شوند یا آن را جدی نمی‌گیرند. به همین دلیل، پیش از آن که اضطراب در کودک تثبیت شود، ضروری است که والدین ابتدا برای بهبود وضعیت روانی خود اقدام کنند.
فرزندپروری آگاهانه به معنای این است که والدین مسئولیت رشد هیجانی خود را بپذیرند. یادگیری مهارت‌های ارتباطی، تنظیم هیجان، صبر و مدیریت تعارض، هم کیفیت زندگی والدین را بالا می‌برد و هم بهترین هدیه‌ای است که می‌توانند به فرزند خود بدهند: احساس امنیت و آرامش.
همچنین در خصوص چگونگی رفتار با یک کودک بیش فعال می توانید مقاله چگونه با کودک بیش فعال رفتار کنیم؟ را مطالعه نمایید.
چگونه والدین می توانند به کاهش استرس کودکان کمک کنند؟
کودکان هنگام مواجهه با موقعیت های پراسترس مانند امتحانات مدرسه، بیش از هر زمان دیگری به حمایت عاطفی، محیطی آرام و همراهی والدین نیاز دارند. زمانی که والدین رفتار آگاهانه و حمایتگرانه نشان می دهند، کودک احساس امنیت بیشتری کرده و توانایی او برای کنترل استرس افزایش پیدا می کند. رعایت نکات زیر در کاهش استرس کودکان تاثیر دارد:
- ایجادمحیط خانوادگی آرام و به دور از تنش و مشاجره
- کاهشرفت و آمدها و مهمانی های غیرضروری در ایام امتحانات
- فراهمکردن فضای مطالعه مناسب، آرام و بدون حواس پرتی
- توجهبه خواب کافی و برنامه منظم استراحت کودک
- حمایتعاطفی و تقویت روحیه فرزند با جملات آرامش بخش
- پرهیزاز ایجاد ترس، تهدید یا مقایسه با دیگران
- خودداریاز توقعات غیرمنطقی و فشار بیش از حد
- اجتناباز سرزنش و تحقیر کودک هنگام اشتباه یا ضعف در درس
- فراهمکردن تغذیه سالم و تقویت کننده برای بهبود تمرکز
- درنظر گرفتن تفاوت های فردی و توانایی های واقعی کودک
- پرهیزاز کمال گرایی افراطی و انتظارات نامعقول
- رعایتتعادل بین درس و تفریح و جلوگیری از افراط در مطالعه
- ایجادانگیزه در کودک با تشویق منطقی و بازخورد مثبت
نقش والدین در کاهش اضطراب کودکان: آیا مؤثرتر از درمان شناختی رفتاری است؟
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که والدین می‌توانند نقش بسیار مؤثری در کاهش اضطراب کودکان حتی به اندازه برخی روش‌های درمانی استاندارد ایفا کنند. تیمی به سرپرستی دکتر الی لبوویتز در مرکز مطالعات کودکان دانشگاه ییل برنامه‌ای به نام SPACE را طراحی و آزمایش کردند. هدف این برنامه بررسی این بود که آموزش راهبردهای والدین برای پاسخ به اضطراب کودک تا چه حد می‌تواند با درمان شناختی رفتاری (CBT) در کاهش اضطراب دوران کودکی رقابت کند.
برنامه SPACE
در برنامه SPACE، والدین آموزش می‌بینند که چگونه رفتارهای سازگارانه و حمایتی را برای کاهش اضطراب فرزند خود به کار بگیرند. تمرکز این برنامه بر توانمندسازی والدین برای مدیریت محیط هیجانی کودک به جای تمرکز مستقیم بر درمان کودک توسط متخصص است.
درمان شناختی رفتاری
در گروه CBT، کودک به صورت مستقیم درمان شناختی رفتاری استاندارد دریافت می‌کند. در این روش، کودک می آموزد چگونه با اضطراب و نگرانی‌های خود مقابله کند، در حالی که والدین تنها اطلاعات عمومی درباره روند درمان کودک دریافت می‌کنند و به صورت فعال در فرآیند درمان مشارکت ندارند.
نتایج نشان داد که هر دو روش به یک اندازه در کاهش اضطراب و اختلالات عاطفی مرتبط با اضطراب مؤثر بودند. والدین هر دو گروه نیز کاهش استرس مرتبط با فرزند خود را تجربه کردند.
دکتر لبوویتز در این باره می‌گوید:
در حال حاضر دو درمان مبتنی بر شواهد برای اضطراب کودکان وجود دارد: دارودرمانی و درمان شناختی رفتاری. با این حال، تنها حدود نیمی از کودکان به این درمان‌ها پاسخ می‌دهند. بنابراین نقش والدین در کاهش اضطراب و ارائه راهبردهای حمایتی جایگزین، اهمیت زیادی دارد.
سخن پایانی
سبک زندگي سالم نقش مهمي در مديريت استرس در والدین دارد. خواب کافي، تغذيه مناسب و مصرف غذاهاي مغذي مانند ميوه، سبزيجات و غلات کامل، نه تنها به سلامت جسم کمک مي کنند بلکه موجب بهبود خلق و افزايش سطح انرژي در والدين مي شوند.
در مجموع، کاهش استرس در والدين نيازمند ترکيب درستي از حمايت حرفه اي، برنامه ريزي مناسب، مراقبت از خود و توجه به سلامت جسماني است تا والدين بتوانند با آرامش و تمرکز بيشتر به نقش مهم خود در خانواده بپردازند.
در صورتی که نیاز به پرستار جهت نگهداری کودک در منزل را دارید می توانید به صفحه پرستار کودک در منزل مراجعه نمایید.
بدون دیدگاه